BÖBREK HASTALIKLARI VE BESLENME
İnsanlarda böbrekler, karın bşluğunun arka duvarında peritonun arkasında, alt torasik ve üst lumbar vertebralar düzeyinde bulunmaktadır. Her böbrek nefron adı verilen yaklaşık bir milyon işlevsel parçacıktan oluşur. Her nefron, bowman kapsülü içinde süzme işlevi gören kapiller bir ağ, kapsül boşluğunun açıldığı proksimal tübülüs, henle kulbu, distal tübülüs ve toplayıcı kanallardan oluşmaktadır. Nefrondan gelen toplayıcı kanallar birleşerek papiller kanallara açılmaktadır. Nefronun tek bir bölümü bile zarar görürsetüm nefron işlevini kaybeder.
BÖBREĞİN EN TEMEL 3 İŞLEVİ
1. Metabolik artıkların atımı
2. Sıvı ve elektrolit homeostazı
3. Hormonlar üzerindeki düzenleyici etkileri
BÖBREK HASTLALIKLARININ GÖSTERGELERİ VE TANISI
Ağrı: Kaburga ve bele ait ağrı olabilir.
Oligüri-Anüri: Günlük idrar hacminin 400-500 cc’den az olmasına oligüri, 50 cc’den az veya hiç olmamasına anüri denir.
Poliüri: Günde2 litrenin üzerinde idrar çıkarması durumudur.
Pollaküri: Günde normalde 1-1,5 litre olan idrar 3-4 defada çıkartılırken, bu sayının 9-10’a hatta daha yükseğe çıkmasına pollaküri denir.
Noktüri: Geceleri sık idrara çıkma durumudur.
Dizüri: Ağrılı idrara çıkma durumudur.
Ödem Vücutta su ve tuz birikimi sonucu ortaya çıkan bir belirtidir.
İdrar Yoğunluğu
Proteinüri: Normalde idrarda bulunmaz iken proteinüride idrarda protein bulunmasıdır.
Hematüri: İdrar rengini değiştiren idrarda kan bulunması olayıdır.
İdrar Sedimenti
Glomerül Filtrasyon Hızı
Böbrek Kan Akımı
Tübüler Fonksiyon Testleri
Diğer Bazı Göstergeler: Hipertansiyon, şiddetli anemi, nefes darlığı, gastrointestinal sistem bozuklukları, pıhtılaşma bozuklukları, kaşıntı ve sinir sistemi bozukluklarına rastlanır.
BÖBREK HASTALIKLARI
1. Nefrotik Sendrom
2. Akut Böbrek Yetmezliği
3. Kronik Böbrek Yetmezliği
4. Böbrek Taşları
BÖBREK HASTALIKLARI VE BESLENME TEDAVİSİ
Hastaların bulguları göz önüne alınarak gereksinmesine göre yeterli, dengeli ve düzenli beslenme gerekmektedir. Her bir böbrek hastalığının kendisine özel ve has beslenme ilkeleri bulunmaktadır. Buna göre enerji, karbonhidrat, protein, yağ, sıvı, vitamin ve mineralleri planlanır.
1. Nefrotik Sendrom: Nefrotik sendromlu hastalar, hastalıklarının akut döneminde yüksek enerji alırlarken uzun dönem steroid tedavisi görenlerin enerji alımları ise istenmeyen ağırlık kazanımlarının önlenmesi için normal düzeyde tutulur. Bu hastalarda uygun enerjinin alınması ile pozitif nitrojen dengesi sağlanmalıdır. Diyetin karbonhidratı verilen proteinin enerji için kullanımını önlemek için yüksek olmalıdır. Ödem görülen hastalarda sodyum sınırlaması yapılmalıdır. Diyet tuzsuz hazırlanmalıdır.
2. Akut Böbrek Yetmezliği: Bu hastalara genellikle baza metabolik oranın 1.3 katını geçmeyen enerji miktarı önerilir. ABY’de gerekmedikçe protein aşırı sınırlandırılmamalıdır, çünkü negatif azot dengesi oluşabilir. Bununla beraber diyet enerjisinin gereksinmeden fazla önerilmesinin nedeni negatif azot dengesini önlemektir. Hastanın böbrek fonksiyonları düzeldikçe diyet protein miktarı arttırılır. Enerjinin en önemli kaynağı karbonhidratlar olduğu için yüksek verilmelidir. Oligüri veya anüri durumuna göre hastanın günlük alacağı sıvı miktarı hesaplanır. Hastada hipertansiyon ya da ödem var ise sodyum sınırlandırılır. Hiperpotasemi durumunda diyet potasyumu sınırlandırılır. Hiperfosfatemi nedeniyle fosfor sınırlandırılır.
3. Kronik Böbrek Yetmezliği: Diyet tedavisinde amaçlar; hastanın beslenme durumunu düzeltmek ve/veya korumak, üremik toksisiteyi azaltmak, böbrek bozukluğunun ilerlemesini önlemek, protein yıkımını azaltmak, dehidratasyon veya aşırı sıvı brikimini önlemek, asidozisi ve elektrolit dengesini düzeltmek, iştahsızlığı önlemek, hastalara moral vererek kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlamak, hipertansiyon ve kemik ağrılarını önlemek, mümkün olduğunca geç diyalize başlatmaktır.
4. Böbrek Taşları: Böbrek taşlarının asıl tedavisi taş cinsinin belirlenmesine ve cinsi belirlenen taşlara neden olan faktörlerin ortadan kaldırılmasına dayanır. Diyet tedavisinin temeli ise taşın cinsine göre yapılacak sınırlamalara dayanır. Kalsiyum taşları için günlük alınan kalsiyum miktarı sınırlandırılır. Kalsiyum taşları alkali yapıda olduğu için idrarı asit yapmak gerekir. Bu durumda diyette et, yumurta, balık, tavuk, tahıllar, kırmızı erik ve mürdüm eriğine ağırlık verilebilir. Kalsiyum okzalat taşlarında günlük idrar miktarıen az iki litre olacak şekilde hasta bol sıvı almalıdır. Kalsiyum okzalat taşlarının tıbbi tedavi ile erimesi mümkün değildir. Tedavinin amacı yeni taş oluşumunu önlemektir. Okzalattan sınırlı diyetin etkisi bilinmemektedir ama yine de önlem olarak diyetten okzalttan zengin olan besinler (badem,yer fıstığı, fındık, çikolata, çayi kahve, kakao, mısır, kuş üzümü, taze fasulye, pancar, bamya, patates, domates, ıspanak, pazı,hindiba, roka, tere ebegümeci, maydanoz, dereotu, kırmızı erik, incir, ahududu) çıkarılmalıdır. Ayrıca idrarı alkali yapan diyet önerildiğinden diyette idrarı asit yapan besinler azaltılır.
“LÜTFEN DİKKAT! Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.”
